«Ora maritima», de Sonnenschein

Ora maritima: A Latin story for beginners, with grammar and exercises es una obra publicada por Edward Adolph Sonnenschein (1851-1929) en ¿1900? Se habla, de forma más o menos continua y con dificultad ascendente, sobre la Inglaterra actual y la incursión de Julio César contra los britanos.

Empezando prácticamente desde cero, cada capítulo aumenta un poco la dificultad y va añadiendo más vocabulario y contenidos gramaticales. Por lo general, la sintaxis es bastante fácil, ya que la idea es poder leer más que traducir.

Esta obra es un fantástico complemento para practicar la lectura al vuelo. En el siguiente índice tienes las divisiones por contenidos gramaticales, para que puedas guiarte según vayas avanzando en el curso de latín desde cero.

👉 Si eres de trabajar en papel, echa un vistazo a las versiones imprimibles del texto (con vocales largas marcadas) y la lista de vocabulario, o directamente en papel en Amazon.

Primera declinación (sustantivos y adjetivos) y presente de indicativo activo

I: Ora maritima

1. Quam bella est ora maritima! Non procul ab ora maritima est villa. In villa amita mea habitat; et ego cum amita mea nunc habito. Ante ianuam villae est area. In area est castanea, ubi luscinia interdum cantat. Sub umbra castaneae ancilla interdum cenam parat. Amo oram maritimam; amo villam bellam.

2. Feriae nunc sunt. Inter ferias in villa maritima habito. O beatas ferias! In arena orae maritimae sunt ancorae et catenae. Nam incolae orae maritimae sunt nautae. Magna est audacia nautarum: procellas non formidant. Nautas amo, ut nautae me amant. Cum nautis interdum in scaphis navigo.

3. Ex fenestris villae undas spectas. Undas caeruleas amo. Quam magnae sunt, quam perlucidae! Post cenam lunam et stellas ex fenestra mea specto. Prope villam est silva, ubi cum amita mea saepe ambulo. Quantopere nos silva delectat! O copiam plantarum et herbarum! O copiam bacarum! Non solum nautae sed etiam agricolae circum habitant. Casae agricolarum parvae sunt. Nautae casas albas habitant. Amita mea casas agricolarum et nautarum saepe visitat.

4. Victoria est regina mea. Magna est gloria Victoriae Reginae, non solum in insulis Britannicis sed etiam in India, in Canada, in Australia, in Africa, ubi coloniae Britannicae sunt. Regina est domina multarum terrarum. Britannia est domina undarum. In gloria reginae meae triumpho. Te, Britannia, amo: vos, insulae Britannicae, amo. Sed Britannia non est patria mea. Ex Africa Meridiana sum.

5. Lydia quoque, consobrina mea, apud amitam meam nunc habitat. Lydia columbas curat: cura columbarum Lydiae magnam laetitiam dat. Tu, Lydia, cum apud magistram tuam es, linguae Francogallicae et linguae Anglicae operam das; sed ego linguis antiquis Romae et Graeciae operam do. Saepe cum Lydia ad silvam vel ad oram maritimam ambulo. Interdum cum nauta in scapha navigamus. Quantopere nos undae caeruleae delectant! Lydia casas agricolarum cum amita mea interdum visitat. Vos, filiae agricolarum, Lydiam amatis, ut Lydia vos amat. Ubi inopia est, ibi amita mea inopiam levat.

Segunda declinación (sustantivos y adjetivos)

II: Patruus meus

6. Patruus meus quondam praefectus erat in Africa Meridiana. Nunc militia vacat, et agello suo operam dat. Agellus patrui mei non magnus est. Circum villam est hortus. Murus horti non altus est. Rivus est prope hortum, unde aquam portamus, cum hortum irrigamus. In horto magnus est numerus rosarum et violarum. Rosae et violae tibi, mi patrue, magnam laetitiam dant. Tu, Lydia, cum patruo meo in horto saepe ambulas.

7. In angulo horti sunt ulmi. In ulmis corvi nidificant. Corvos libenter specto, cum circum nidos suos volitant. Magnus est numerus corvorum in horto patrui mei; multi mergi super oceanum volitant. Vos, mergi, libenter specto, cum super oceanum volitatis et praedam captatis. Oceanus mergis cibum dat. Patruum meum hortus et agellus suus delectant; in agello sunt equi et vaccae et porci et galli gallinaeque. Lydia gallos gallinasque curat. Non procul ab agello est vicus, ubi rustici habitant. Nonnulli ex rusticis agellum cum equis et vaccis et porcis curant.

8. Ex horto patrui mei scopulos albos orae maritimae spectamus. Scopuli sunt alti. Et ora Francogallica non procul abest. Noctu ex scopulis pharos orae Francogallicae spectamus, velut stellas claras in oceano. Quam bellus es, oceane, cum luna undas tuas illustrat! Quantopere me delectat vos, undae caeruleae, spectare, cum tranquillae estis et arenam orae maritimae lavatis! Quantopere me delectatis cum turbulentae estis et sub scopulis spumatis et murmuratis!

III: Monumenta antiqua

9. Agellus patrui mei in Cantio est, inter Dubras et Rutupias situs. Dubrae et Rutupiae oppida antiqua sunt. Multa sunt monumenta antiqua in Britannia, multa vestigia Romanorum. Reliquiae villarum, oppidorum, amphitheatrorum Romanorum hodie exstant. Multae viae Romanae in Britannia sunt. In Cantio est via Romana inter Rutupias et Londinium. Solum Britannicum multos nummos aureos, argenteos, aeneos et Britannorum et Romanorum occultat. Rusticis nummi saepe sunt causa lucri, cum arant vel fundamenta aedificiorum antiquorum excavant. Nam nummos antiquos magno pretio venumdant. Patruo meo magnus numerus est nummorum Romanorum.

10. Inter ferias commentarios meos de vita mea scriptito. Dubras saepe visitamus; nam oppidum non procul abest. Super oppidum est castellum magnum; in castello est specula antiqua. Muri speculae alti et lati sunt. Quondam erat pharus Romanorum. Prope speculam est aedificium consecratum. Iam secundo saeculo post Christum natum basilica Christiana erat.

11. Castellum in promunturio orae maritimae stat. Post castellum sunt clivi graminei et lati. Ex castello fretum Gallicum spectas. Ante oculos sunt vela alba multorum navigiorum; navigia sunt Britannica, Francogallica, Germanica, Belgica. Nonnulla ex navigiis Britannicis «castella» nominata sunt. Littera C in signo est. «Castella» in Africam Meridianam navigant, ubi patria mea est.

IV: Delectamenta puerorum

12. In numero amicorum meorum sunt duo pueri. Marcus, puer quattuordecim annorum, mihi praecipuus amicus est. Prope Dubras nunc habitant, sed ex Caledonia oriundi sunt. Nobis pueris feriae nunc sunt; nam condiscipuli sumus. Inter ferias liberi sumus scholis. Amici mei me saepe visitant, et ego amicos meos visito. Magna est inter nos amicitia. Una ambulamus, una in undis spumiferis natamus, cum non nimis asperae sunt. Quantopere nos pueros ludi pilarum in arena delectant! Ut iuvat castella contra undas spumiferas aedificare!

13. Nobis pueris feriae plenae sunt gaudiorum a mane usque ad vesperum. Nonnumquam in scapha cum Petro navigamus. Petrus est adulescentulus viginti annorum. Petri scapha non solum remis sed etiam velis apta est. Plerumque remigamus, sed nonnumquam vela damus, cum ventus non nimis asper est. Petrus scapham gubernat et velis ministrat. Nos pueri scapham bellam laudamus et amamus.

14. Non procul a Dubris est scopulus altus, unde oceanum et navigia et oram maritimam spectas. Locus in fabula commemoratus est, ubi Leir, regulus Britannorum antiquorum, fortunam suam miseram deplorat, stultitiam suam culpat, filias suas animi ingrati accusat. O fortunam asperam! O filias impias! O constantiam Cordeliae! Scopulus ex poeta nominatus est. Nam in fabula est locus ubi vir generosus, amicus fidus reguli, de scopulo se praecipitare parat; sed filius suus virum ex periculo servat. Filium fidum laudo et amo. Nos pueri locum saepe visitamus.

V: Magister noster

15. Magister noster vir doctus est, sed ludorum peritus. Nobis pueris carus est. Inter ferias patruum meum interdum visitat. Dextra magistri nostri valida est, et pueri pigri nec dextram nec magistrum amant. «Non amo te, Sabidi, nec possum dicere quare. Hoc tantum possum dicere: non amo te». Magistrum non amant quia libros Graecos et Latinos non amant. Nam discipuli scholae nostrae linguis antiquis operam dant, atque scientiis mathematicis. Magistro nostro magna copia est librorum pulchrorum. Schola nostra antiqua et clara est: non solum libris sed etiam ludis operam damus. Schola nostra non in Cantio est. In vico nostro est ludus litterarius, creber pueris et puellis, liberis agricolarum. Sed ego cum Marco et Alexandro, amicis meis, ad Ventam Belgarum discipulus sum.

Pretérito imperfecto de indicativo

VI: Britannia antiqua

16. Magister noster librorum historicorum studiosus est; de patria nostra antiqua libenter narrat. Proximo anno, dum apud nos erat, de vita Britannorum antiquorum saepe narrabat. Patruus meus et amita mea libenter auscultabant; ego quoque nonnumquam aderam. Sic narrabat: «Fere tota Britannia quondam silvis densis crebra erat. Inter oram maritimam et fluvium Tamesam, ubi nunc agri frugiferi sunt, silva erat Anderida, locus vastus et incultus. Silvae plenae erant ferarum: luporum, ursorum, cervorum, aprorum. Multa et varia materia erat in silvis Britannicis, sed fagus Britannis antiquis non erat nota, si Gaius Iulius vera affirmat. Et pinus Scotica deerat».

17. «Solum, ubi liberum erat silvis, frugiferum erat. Metallis quoque multis abundabat: plumbo albo et ferro, atque, ut Tacitus affirmat, auro argentoque. Margaritas et ostreas dabat oceanus: margaritae parvae erant, sed ostreae magnae et praeclarae. Caelum tum quoque crebris pluviis et nebulis atris foedum erat; sed pruinae asperae aberant. Natura oceani ‘pigra’ erat, si testimonium Taciti verum est: nautae Romani, inquit, in aqua pigra vix poterant remigare. Sed verumne est testimonium? An natura nautarum Romanorum non satis impigra erat?».

18. «Incolae antiqui insulae nostrae feri et bellicosi erant. Hastis, sagittis, essedis inter se pugnabant. Proelia Britannos antiquos delectabant. Multi et diversi erant populi Britannorum. Multi ex populis erant Celtae. Celtis antiquis, sicut Germanis, capilli flavi, oculi caerulei, membra magna et robusta erant. Sic Tacitus de Caledoniis narrat. Incolae Cambriae meridianae ‘colorati’ erant. Sed Romanis statura parva, oculi et capilli nigri erant. Universi Britanni, ut Gaius Iulius affirmat, membra vitro colorabant, sicut nautae nostri hodierni. Vestimenta ex coriis ferarum constabant. In casis parvis circum silvas suas habitabant».

19. Hic amita mea «Nonne in oppidis habitabant?», inquit. Et ille «Oppida aedificabant», inquit, «sed, si Gaius Iulius vera affirmat, oppida Britannorum antiquorum loca firmata erant, non loca ubi habitabant. Sed Britannia meridiana crebra erat incolis et aedificiis. Sic narrat Caesar in libro quinto Belli Gallici. Multi una habitabant, ut puto». «Itaque non plane barbari erant», inquit amita mea. Et ille: «Incolae Cantii agri culturae operam dabant, atque etiam mercaturae. Nam Veneti ex Gallia in Britanniam mercaturae causa navigabant. Britanni frumentum, armenta, aurum, argentum, ferrum, coria, catulos venaticos, servos et captivos exportabant; frena, vitrea, gemmas, cetera importabant. Itaque mediocriter humani erant, nec multum diversi a Gallis».

20. «Multi mortuos cremabant, sicut Graeci et Romani: exstant in Cantio sepulchra cum urnis pulchre ornatis. Exstant etiam nummi Britannici, aurei, argentei, aenei. Esseda quoque fabricabant: non plane inhumani erant, si rotas ferratas essedorum et nummos aureos aeneosque fabricare poterant. Britannis antiquis magnus numerus gallorum gallinarumque erat; animi, non escae, causa curabant, ut Gaius Iulius affirmat. Sed incolae mediterraneorum et Caledonii feri et barbari erant. Mortuos humabant. Agri culturae operam non dabant; non frumento sed ferina victitabant. Deorum fana in lucis sacris et silvis atris erant. Sacra curabant Druidae. Sacra erant saeva: viros, feminas, liberos pro victimis sacrificabant. Inter se saepe pugnabant; captivos miseros venumdabant, vel cruciabant et trucidabant: nonnumquam simulacra magna, plena victimis humanis, cremabant. Populorum inter se discordiae victoriam Romanorum parabant».

Futuro de indicativo e imperativo

VII: Vestigia Romanorum

21. Nuper, dum Marcus et Alexander mecum erant, patruo meo «Quantopere me delectabit», inquam, «locum visitare ubi oppidum Romanum quondam stabat». Et Alexander «Monstra nobis», inquit, «amabo te, ruinas castelli Rutupini». Tum patruus meus «Longa est via», inquit, «sed aliquando monstrabo. Cras, si vobis gratum erit, ad locum ubi proelium erat Britannorum cum Romanis ambulabimus. Ambulabitisne nobiscum, Marce et Alexander?». «Ego vero», inquit Marcus, «tecum libenter ambulabo»; et Alexander «Mihi quoque pergratum erit, si nobis sepulchra Britannorum et Romanorum monstrabis». Sed patruus meus «Festina lente», inquit; «nullae sunt ibi reliquiae sepulchrorum, et viri docti de loco proelii disputant. Sed quota hora parati eritis?». «Quinta hora», inquiunt.

22. Postridie caelum serenum erat. Inter ientaculum amita mea «Quota hora», inquit, «in viam vos dabitis? Et quota hora cenare poteritis?». Et patruus meus «Quinta hora Marcus et Alexander Dubris adventabunt; intra duas horas ad locum proelii ambulare poterimus; post unam horam redambulabimus; itaque hora decima vel undecima domi erimus, ut spero». Tum ego «Nonne ieiuni erimus», inquam, «si nihil ante vesperum gustabimus?». «Prandium vobiscum portate», inquit amita mea; «ego crustula et poma curabo».

Perfecto de indicativo

23. Quinta hora appropinquabat, et amicos meos cupide exspectabam. Ad sonum tintinnabuli ad fenestram properavi. Ecce, pueri ad ianuam aderant. Cum intraverunt, universi exclamavimus: «Euge! Opportune adventavistis!». Tum Marcus «Num sero adventavimus?», inquit. «Hora fere tertia fuit cum in viam nos dedimus; sed via longa est, et Alexander celeriter ambulare non potest». Sed Alexander «Non sum fatigatus», inquit, «sed quota hora est?». Tum patruus meus «Nondum quinta hora est», inquit; «paratine estis ad ambulandum?». Et Alexander «Nos vero!», inquit. Tum amita mea et Lydia «Bene ambulate!», inquiunt, et in viam nos dedimus.

24. Inter viam patruus meus multa nobis de bello Romanorum cum Britannis narravit. Primo saeculo ante Christum natum Gaius Iulius in Gallia bellabat, et, postquam Nervios ceterosque populos Galliae Belgicae debellavit, bellum contra incolas insulae propinquae paravit. Itaque anno quinto et quinquagesimo copias suas in Britanniam transportavit. De loco unde navigavit et de loco quo navigia sua applicavit, viri docti diu disputaverunt. Sed inter Dubras et Rutupias est locus ad navigia applicanda idoneus. Dubras non poterat applicare; nam scopuli ibi alti erant, ut nunc sunt, et in scopulis copiae armatae Britannorum stabant. Itaque ad alium locum navigavit, ubi nulli scopuli fuerunt. Sed Britanni quoque per oram maritimam ad locum properaverunt, et ad pugnam se paraverunt. Romanis necesse erat navigia sua magna ad ancoras deligare. Britannis vada nota fuerunt; itaque in aquam equitaverunt et copiam pugnae dederunt.

Pluscuamperfecto de indicativo

25. Sed iam ad locum adventaveramus, et patruus meus «Spectate, pueri», inquit; «hic campus apertus est; scopuli desunt, et locus idoneus est ad copias explicandas. Illic fortasse, ubi scaphas piscatorias spectatis, Gaius Iulius navigia Romana ad ancoras deligaverat. Hic Britanni copias suas collocaverant, et equos in aquam incitaverant. Nonne potestis totam pugnam animo spectare? Sed reliqua narrabo. Dum Romani undis se dare dubitant, aquilifer «Ad aquilam vos congregate», inquit, «nisi ignavi estis. Ego certe officium meum praestabo». Et cum aquila undis se dedit. Iam universi Romani ad aquiliferum se congregaverant, et cum Britannis in undis impigre pugnabant. Confusa et aspera fuit pugna. Primo laborabant Romani; sed tandem Britannos propulsaverunt et terram occupaverunt. Ante vesperum Britanni se fugae dederant. Numquam antea copiae Romanae in solo Britannico steterant. Audacia aquiliferi laudanda erat».

Futuro perfecto de indicativo

26. Sed nos pueri prandium iam postulabamus: nam hora iam septima erat. Quam bella crustula et poma tu, amita, dederas! Quantopere nos bacae rubrae et nigrae delectaverunt! Tum patruus meus «Cum nos recreaverimus», inquit, «domum properabimus; nam non ante undecimam horam adventaverimus; interea amita tua, mi Antoni, nos exspectaverit. Nonne prandio satiati estis?». Tum ego «Nulla in me mora fuerit». Et Alexander «Ego iam paratus sum», inquit; «sed quando tu, Marce, satiatus eris?». Tum Marcus «Ieiunus fui», inquit; «nam per quinque horas nihil gustaveram. Sed cum me altero pomo recreavero, paratus ero. Tu, Alexander, inter viam crustulis operam dedisti; nam puer parvus es». Nos cachinnamus, et mox in viam nos damus.

Sustantivos de la tercera declinación

VIII: Expeditio prima C. Iulii Caesaris

27. Sed magnus erat calor solis et aeris, neque poteramus celeriter ambulare. Paulo post nebulae solem obscuraverunt, et imber magnus fuit. Mox sol oram maritimam splendore suo illustravit, et iterum in viam nos dedimus. Imber calorem aeris temperaverat; et inter viam nos pueri patruum meum multa de C. Iulio Caesare, imperatore magno Romanorum, interrogavimus. «Cur expeditionem suam in Britanniam paravit?», inquimus; «Cur copias suas in insulam nostram transportavit?». Et patruus meus «C. Iulius Caesar», inquit, «proconsul erat Galliae, et per tres annos contra nationes bellicosas Gallorum et Belgarum bellaverat; nam anno duodesexagesimo ante Christum natum Romani Caesarem proconsulem creaverant. Romani autem Britannos in numero Gallorum esse existimabant; et revera nonnullae ex nationibus Britanniae meridianae a Belgis oriundae erant. Atque Britanni Gallis auxilia contra Romanos interdum subministraverant; sed Trinobantes auxilium Romanorum contra Cassivellaunum, regulum Cassorum, imploraverant».

28. «Alia quoque causa belli fuerat avaritia et exspectatio praedae. Cupidi erant Romani insulam nostram ignotam et remotam visitandi et explorandi; nam, ut Tacitus affirmat, ignotum pro magnifico est. Itaque anno quinto et quinquagesimo ante Christum natum C. Iulius Caesar expeditionem suam primam contra Britannos comparavit, et victoriam reportavit, ut narravi; nam post unum proelium Britanni veniam a victoribus imploraverunt. Sed expeditio non magna fuerat; neque Romani ullam praedam ex Britannia reportaverant, nisi paucos servos et captivos. Anno igitur proximo imperator Romanus secundam et multo maiorem expeditionem in Britanniam paravit. Nam sescenta navigia oneraria in Gallia aedificavit, et quinque legiones Romanas una cum magna multitudine auxiliorum Gallicorum in oram Belgicam congregavit».

IX: Pax violata

29. «Britanni pacem non violaverant, sed Romani pacis non cupidi erant. Itaque aestate anni quarti et quinquagesimi ante Christum natum dux Romanus cum quinque legionibus militum Romanorum et magno numero equitum et auxiliorum Gallicorum iterum in Britanniam navigavit. Tempestas erat idonea, sed in media navigatione ventus non iam flabat; itaque militibus necesse erat navigia remis incitare. Impigre remigaverunt, et postridie navigia ad oram Britannicam prospere applicaverunt. Labor remigandi magnus erat, virtus militum magnopere laudanda. Britanni Romanos in scopulis orae maritimae exspectabant; sed postquam multitudinem navigiorum et militum equitumque spectaverunt, in fugam se dederunt. Caesar navigia sua inter Dubras et Rutupias applicavit, ut puto, non procul a loco quo priore anno applicaverat. Inde contra Britannos properavit. Interea unam legionem cum trecentis equitibus ad castra in statione reservabat; nam periculosum erat navigia ad ancoras deligata defensoribus nudare».

X: Certamina varia

30. «Britanni certamen vitaverunt, et in silvis se occultaverunt, ubi locus erat prope flumen, egregie et natura et opere firmatus. Itaque ‘oppidum’ Britannicum erat. De nomine fluminis nihil constat. Oppidum iam ante domestici belli causa praeparaverant, et crebris arboribus vallisque firmaverant. Multa et varia certamina fuerunt: Britanni ex silvis cum equitibus essedisque suis contra Romanos provolabant; Romanis periculosum erat intra munitiones Britannorum intrare. Sed post aliquantum temporis milites septimae legionis aggere et testudine locum oppugnaverunt. Tandem Britannos ex silvis propulsaverunt. Pauca erant vulnera Romanorum; nam Romani Britannos pondere armorum et scientia pugnandi multum superabant; magnitudine et robore corporis Britanni Romanos superabant. Sed Romani quoque homines robusto corpore erant».

31. «Victoria Caesari non multum profuit; nam Britannis fugatis instare non poterat, quia naturam loci ignorabat. Praeterea praefectus castrorum, nomine Quintus Atrius, magnum incommodum nuntiaverat: tempestas navigia in litore afflictaverat. Tempus periculosum erat; nam Caesari necesse erat a flumine ad litus maritimum properare, et legiones suas ab insectatione Britannorum revocare. Multa ex navigiis in vadis afflictata erant; cetera novis armis ornanda erant. Opus magni laboris erat, et aliquantum temporis postulabat. Sed nautarum atque militum virtus magno opere laudanda erat. Non solum per diurna sed etiam per nocturna tempora laboraverunt. Interea Caesar nova navigia in Gallia aedificat: sine navigiis non poterat copias suas in Galliam reportare; uno tempore necesse erat et navigia reparare et contra Britannos bellare».

XI: Naves Romanae

32. «Duo erant genera navium in classe Romana: unum erat genus navium longarum; alterum navium onerariarum. Naves longae ad pugnam aptae erant; naves onerariae ad onera atque multitudinem hominum et equorum transportanda. Tota classis Caesaris octingentarum erat navium; nam sescentas naves onerarias per hiemem in Gallia aedificaverat, ut narravi. Inter ceteras, ducentas numero, nonnullae naves longae erant. Sed navibus longis revera non opus erat Caesar; nam Britannis antiquis nulla erat classis; neque naves onerarias aedificabant». Tum ego «Britannia nondum domina undarum erat», inquam; «sed quomodo frumentum exportare poterant, si nullas naves aedificabant?». «Venetorum naves», inquit patruus meus, «frumentum Britannicum in Galliam portabant, et ex Gallia gemmas, vitrea, cetera in Britanniam. Nam Veneti, natio maritima, in ora Gallica habitabant. Hostes fuerant Romanorum, et magnam classem comparaverant».

33. Tum Marcus «Num nationes barbarae», inquit, «naves longas ornare poterant?». Et patruus meus «Formam navium Gallicarum Caesar in tertio libro Belli Gallici commemorat. Puppes altae erant, ad magnitudinem tempestatum accommodatae; carinae planae. Veneti naves totas ex robore fabricabant; ad ancoras catenis ferreis, non funibus, deligabant. Pelles pro velis erant, sive propter lini inopiam, sive quia in pellibus plus firmitudinis quam in velis lineis erat. Naves longae Romanorum non tam altae erant quam Venetorum, sed rostris ferreis et interdum turribus armatae erant; itaque victoriam a Venetis reportaverant». Tum Alexander «Num naves Romanae laminis ferreis armatae erant?», inquit. Sed Marcus: «Quid opus erat laminis ferreis, si tormenta hodierna antiquis deerant?».

XII: Gentium Britannicarum societas

34. Tum patruus meus reliqua de expeditione Caesaris narravit. «Dum milites nautaeque Romani classem novis armis ornant, Caesar ad reliquas copias properat. Interea hostes summum imperium Cassivellauno mandaverant. Cassivellaunus non erat rex universarum gentium Britannicarum, sed dux vel princeps gentis Cassorum. Anno tamen quarto et quinquagesimo ante Christum natum magna pars gentium Britanniae meridianae se sub Cassivellauno contra Romanos consociaverant. Flumen Tamesa fines Cassivellauni a finibus gentium maritimarum separabat; ab oriente erant fines Trinobantium; ab occidente, Britanni mediterranei. Superiore tempore bella continua fuerant inter Cassivellaunum et reliquas gentes; atque Trinobantes auxilium Romanorum contra Cassivellaunum imploraverant, quia regem suum trucidaverat. Numerus hostium magnus erat; nam, ut Caesar affirmat, infinita multitudo hominum erat in parte meridiana Britanniae».

35. «Caesar formam et incolas Britanniae in capite duodecimo et tertio decimo libri quinti commemorat. Incolae partis interioris Celtae et barbari erant; incolae maritimae partis ex Belgio praedae causa immigraverant, sicut priore aetate trans flumen Rhenum in Belgium migraverant. Et nonnulla nomina gentium maritimarum, unde nomina urbium hodiernarum derivata sunt, Belgica vel Gallica sunt. Belgae autem a Germanis oriundi erant, ut Caesar in capite quarto libri secundi demonstrat. Itaque pars Britannorum antiquorum Germanica origine erant. Formam insulae esse triquetram declarat. Sed unum latus ad Galliam spectare existimat, alterum ad Hispaniam atque occidentem, tertium ad septentriones. Itaque de lateribus et angulis laterum errabat. Hiberniam ab occidente parte Britanniae esse recte iudicat, insulam Monam inter Britanniam et Hiberniam esse».

XIII: Maria Britannica

36. «Lateris primi longitudinem circiter quingenta milia esse iudicat, secundi septingenta, tertii octingenta. Itaque de magnitudine insulae non multum errabat. Flumen Tamesam a mari circiter octoginta milia distare iudicat». Hic nos pueri «Errabat igitur», inquimus; «nam inter Londinium et mare non sunt octoginta milia». Sed patruus meus «Recte iudicabat», inquit; «nam pars maris ubi Caesaris castra erant circiter octoginta milia Romana a Londinio distat. Tria maria insulam nostram circumdant; inter Britanniam et Galliam est mare Britannicum vel fretum Gallicum; ab occidente, mare Hibernicum; ab oriente, mare Germanicum. Nomina marium temporibus antiquis non usitata erant; sed iam Graeci Britanniam esse insulam iudicabant».

XIV: Britannia pacata

37. «Inter Tamesam et mare Britannicum prima concursio erat Romanorum cum copiis Cassivellauni. Britanni duas cohortes Romanas in itinere fortiter impugnaverunt. Ex silvis suis provolaverunt; Romanos in fugam dederunt; multos Romanorum trucidaverunt. Tum suos a pugna revocaverunt. Novum genus pugnae Romanos perturbaverat. Nam Britannis non mos erat iusto proelio pugnare; sed equitibus essedisque suis per omnes partes equitabant, et ordines hostium perturbabant; tum consulto copias suas revocabant. Essedarii interdum pedibus pugnabant. Ita mobilitatem equitum, stabilitatem peditum in proeliis praestabant. Pedites Romani propter pondus armorum non apti erant ad huiusmodi hostem. Et equitibus Romanis periculosum erat se longo intervallo a peditibus separare; neque pedibus pugnare poterant».

38. «Itaque Romani ordines suos contra equites Britannorum in primo certamine non servaverant. Sed postridie Romani victoriam reportaverunt. Britanni in collibus procul a castris Romanis stabant. Caesar magnum numerum cohortium et universos equites legato suo Trebonio mandaverat. Hostes subito provolaverunt, et ordines Romanos impugnaverunt. Sed Romani superiores fuerunt. Copias Britannicas propulsaverunt, et in fugam dederunt. Magnum numerum hostium trucidaverunt. Tum dux continuis itineribus ad flumen Tamesam et in fines Cassivellauni properavit. Cassivellaunus autem cum quattuor milibus essedariorum itinera Romanorum servabat, et paulum de via declinabat seque in silvis occultabat. Interdum ex silvis provolabat et cum militibus Romanis pugnabat; Romani autem agros Britannorum vastabant».

39. «In parte fluminis Tamesae ubi fines Cassivellauni erant unum tantum vadum erat. Quo cum Caesar adventavit, copias hostium ad alteram ripam fluminis collocatas spectavit. Ripa autem sudibus acutis firmata erat; et Britanni multas sudes sub aqua quoque occultaverant. Sed Caesar hostibus instare non dubitavit. Aqua fluminis profunda erat, et milites capite solum ex aqua exstabant; sed Romani se aquae fortiter mandaverunt, et Britannos in fugam dederunt. ‘Oppidum’ Cassivellauni non longe aberat, inter silvas paludesque situm, quo Britanni magnum numerum hominum, equorum, ovium, boum, congregaverant. Locum egregie et natura et opere firmatum Caesar ex duabus partibus oppugnare properavit: oppidum expugnavit et defensores fugavit».

40. «Sed in Cantio, ubi quattuor reges Britannis praeerant, nondum finis erat pugnandi. Britanni castra Romana ad mare sita fortiter oppugnant; sed frustra. Romani victores. Interea multae ex civitatibus Britannicis pacem orant. Trinobantibus Caesar novum regem dat, et pacem confirmat. Itaque propter tot clades, propter fines suos bello vastatos, maxime autem propter defectionem tot civitatum, Cassivellaunus de condicionibus pacis deliberat. Caesar pacem dat; Cassivellaunum vetat Trinobantes bello vexare, et tributum Britannis imperat. Tum copias suas cum magno numero obsidum et captivorum in Galliam reportat. Britanni fortiter sed frustra pro aris et focis suis pugnaverant».

Adjetivos de la tercera declinación

XV: Robur et aes triplex

41. Tum Marcus «O gentem fortem et admirabilem Britannorum!», inquit. «Nam insigne erat facinus quod contra Romanos, victores orbis terrarum, tam fortiter et nonnumquam prospere pugnaverunt. Non mirum est, si Romani victoriam reportaverunt». Nos sententiam Marci comprobavimus. Sed iam nona hora erat, cum Alexander, digito ad orientem monstrans, «Nonne naves procul a litore spectatis?», inquit. Et patruus meus «Ita est», inquit; «nam illic est statio tuta navibus. Sed illae naves, ut puto, naves longae sunt ex classe Britannica; nam pars classis nostrae nunc in freto Gallico est». Tum ego «Euge, optime!», inquam; «Navem longam adhuc non spectavi. Sed non tam grandes sunt quam putavi». «Pergrandes sunt», inquit patruus meus, «sed procul a litore sunt; omnes laminis ferreis, nonnullae arietibus vel turribus armatae sunt».

42. Tum nautam veteranum de nominibus navium longarum interrogavimus. In classe Britannica militaverat, sed tum militia vacabat, et custos erat orae maritimae. Nomina navium, ut affirmabat, erant Grandis, Regalis, Magnifica, Tonans, Arrogans, Ferox; omnibus tegimen erat laminis ferreis fabricatum. In Grandi praefectus classis navigabat. Omnes ad ancoram deligatae erant. Tum Alexander «Cur non», inquit, «ad naves in scapha navigamus?». Mihi et Marco  propositum pergratum erat; et nauta ad navigandum paratus erat. Itaque patruus meus «Sero domum adventabimus», inquit; «sed si vos pueri cupidi estis navem longam spectandi, ego non denegabo». Tum nauta «Exspectate», inquit, «dum omnia paro»; et vela remosque in scapham portavit. Quam dulce erat in mari tranquillo navigare! Ventus lenis flabat, et brevi tempore ad Regalem appropinquavimus. Tum classiarii nobis navem ingentem monstraverunt cum machinis, tormentis, rostris, ceteris.

43. Hora iam decima erat cum a Regali nos in scapham dedimus. Tum ad litus remigare necesse erat; nam ventus adversus erat. Ego et Marcus una cum patruo meo et nauta veterano remis laboravimus. Sed non ante undecimam horam in litore stetimus. Dum domum properamus, imber fuit, et necesse erat in taberna aliquantum temporis exspectare: intravimus et nos recreavimus; nam fatigati eramus. Sed ‘post tenebras lux’. Cum domum adventavimus, amita mea et Lydia «Ubi tam diu fuistis?», inquiunt; «Nos anxiae fuimus; sed cena iam parata est». Tum nos «Multa spectavimus»,  inquimus; «ambulatio longa sed pergrata et utilis fuit». Post cenam Marcus et Alexander Dubras in vehiculo properaverunt. Ego per noctem de Britannis antiquis et de classe Britannica hodierna somniavi. Ante oculos erant viri fortes membris robustis, flavis capillis, oculis caeruleis cum Romanis terra marique pugnantes.

Vocabulario

Fuente del texto

Ora maritima: A Latin story for beginners, with grammar and exercises, de Edward Adolph Sonnenschein, es una obra en dominio público. Puedes descargarla en pdf desde aquí. El documento lo descargué originariamente de Archive.org.